Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Kişilik bozuklukları, bir kişinin nasıl düşündüğünü, algıladığını, hissettiğini veya başkalarıyla nasıl ilişki kurduğunu etkileyen ruh sağlığı koşullarıdır.

Antisosyal kişilik bozukluğu, dürtüsel, sorumsuz ve genellikle suç teşkil eden davranışlarla karakterize edilen özellikle zorlu bir kişilik bozukluğu türüdür.

Antisosyal kişilik bozukluğu olan biri tipik olarak manipülatif, hilekar ve umursamaz olacak ve diğer insanların duygularını önemsemeyecektir.

Diğer kişilik bozukluğu türleri gibi, antisosyal kişilik bozukluğu da bir spektrumdadır, yani ara sıra kötü davranışlardan tekrar tekrar yasaları çiğnemeye ve ciddi suçlar işlemeye kadar değişen şiddette olabilir.

Psikopatların antisosyal kişilik bozukluğunun ciddi bir formuna sahip olduğu kabul edilir.

Antisosyal kişilik bozukluğu belirtileri

Antisosyal kişilik bozukluğu olan bir kişide görülebilen davranışlar:

başkalarının haklarını istismar etmek, manipüle etmek veya ihlal etmek

diğer insanların sıkıntıları hakkında endişe, pişmanlık veya vicdan azabı duymamak

sorumsuzca davranmak ve normal sosyal davranışları göz ardı etmek

uzun süreli ilişkileri sürdürmekte zorluk çekmek

öfkesini kontrol edememek

suçluluk duygusundan yoksun olmak veya hatalarından ders almamak

hayatındaki sorunlar için başkalarını suçlamak

yasaları tekrar tekrar çiğnemektir.

Antisosyal kişilik bozukluğu olan bir kişinin çocukluk döneminde; okuldan kaçma (okula gitmeme), suç işleme (örneğin madde kötüye kullanımı) ve diğer yıkıcı-saldırgan davranışlar, yani davranış bozukluğu geçmişi olacaktır.

Kimler antisosyal kişilik bozukluğu geliştirir?

Antisosyal kişilik bozukluğu kadınlardan çok erkekleri etkiler.

Bazı insanların neden antisosyal kişilik bozukluğu geliştirdiği bilinmemektedir, ancak hem genetiğin hem de çocuk istismarı veya ihmali gibi travmatik çocukluk deneyimlerinin bir rol oynadığı düşünülmektedir.

Antisosyal kişilik bozukluğu olan bir kişi genellikle zor aile koşullarında büyümüş olacaktır. 

Ebeveynlerden biri veya her ikisi de alkolü kötüye kullanabilir ve ebeveyn çatışması ve sert, tutarsız ebeveynlik yaygındır.

Bu sorunların bir sonucu olarak, sosyal hizmetler çocuğun bakımına dahil olabilir.

Çocuklukta yaşanan bu tür zorluklar genellikle ergenlik ve yetişkinlik döneminde davranış sorunlarına yol açacaktır.

Antisosyal kişilik bozukluğunun etkileri

Suç teşkil eden davranışlar antisosyal kişilik bozukluğunun önemli bir özelliğidir ve bu bozukluğa sahip kişilerin hayatlarının bir döneminde suç işleme ve hapse girme riski yüksektir.

Antisosyal kişilik bozukluğu olan erkeklerin alkol ve uyuşturucuyu kötüye kullanma olasılığının, bozukluğu olmayanlara kıyasla kadınlardan 3 ila 5 kat daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, dikkatsiz davranışlar veya intihara teşebbüs sonucunda erken ölme riskleri de artmaktadır.

Antisosyal kişilik bozukluğu olan kişilerin yetişkinlik döneminde ilişki sorunları yaşama, işsiz ve evsiz kalma olasılığı da daha yüksektir.

Antisosyal kişilik bozukluğu teşhisi

Bir kişiye antisosyal kişilik bozukluğu teşhisi konulabilmesi için genellikle 15 yaşından önce davranışsal kişilik bozukluğu öyküsü olması gerekir.

Antisosyal kişilik bozukluğu, titiz ve ayrıntılı bir psikolojik değerlendirmeden sonra teşhis edilir.

Bir tanı ancak kişi 18 yaşında veya daha büyükse ve aşağıdaki kriter davranışlardan en az 3'ü geçerliyse konulabilir:

yasaları tekrar tekrar çiğnemek

tekrar tekrar hilekar olmak

dürtüsel olmak veya ileriyi planlamaktan aciz olmak

sinirli ve agresif olmak

kendilerinin veya başkalarının güvenliğini pervasızca göz ardı etmek

sürekli olarak sorumsuz olmak

pişmanlık eksikliği

Bu belirtiler şizofrenik veya manik bir dönemin parçası değildir - kişinin günlük kişiliğinin ve davranışlarının bir parçasıdır.

Bu davranışlar genellikle ergenliğin sonlarında ve 20'li yaşların başında en aşırı ve zorlayıcı hale gelir. Kişi 40'lı yaşlarına ulaştığında iyileşebilir.

Antisosyal kişilik bozukluğunun tedavisi

Geçmişte, antisosyal kişilik bozukluğunun ömür boyu süren bir bozukluk olduğu düşünülürdü, ancak durum her zaman böyle değildir ve bazen yönetilebilir ve tedavi edilebilir.

Kanıtlar, empati eksikliği gibi temel özellikler devam etse bile, davranışların terapi ile zaman içinde iyileşebileceğini göstermektedir. 

Ancak antisosyal kişilik bozukluğu, tedavisi en zor kişilik bozukluğu türlerinden biridir.

Antisosyal kişilik bozukluğu olan bir kişi de tedavi aramakta isteksiz olabilir ve ancak mahkeme kararıyla terapiye başlayabilir.

Antisosyal kişilik bozukluğu olan bir kişi için önerilen tedavi, yaş, suç geçmişi ve alkol veya uyuşturucu kullanımı gibi ilişkili herhangi bir sorun olup olmadığı gibi faktörler dikkate alınarak kişinin koşullarına bağlı olacaktır.

Kişinin ailesi ve arkadaşları genellikle tedavi ve bakımıyla ilgili kararların alınmasında aktif bir rol oynayacaktır.

Bazen, madde kötüye kullanımı hizmetleri ve sosyal bakımın da dahil edilmesi gerekebilir.

Konuşma terapileri

Bilişsel davranış terapisi (BDT) bazen antisosyal kişilik bozukluğunu tedavi etmek için kullanılır.

Kişinin düşünce ve davranış biçimini değiştirerek sorunlarını yönetmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir konuşma terapisidir.

Zihinselleştirme (mentalizasyon) temelli terapi (MBT), antisosyal kişilik bozukluğunun tedavisinde daha popüler hale gelen bir başka konuşma terapisi türüdür.

Terapist, kişiyi düşünme biçimini ve zihinsel durumunun davranışlarını nasıl etkilediğini düşünmeye teşvik edecektir.

İlaç

Antisosyal kişilik bozukluğunu tedavi etmek için ilaç kullanımını destekleyen çok az kanıt vardır, ancak bazı antipsikotik ve antidepresan ilaçlar bazı durumlarda yardımcı olabilir.

Karbamazepin ve lityum, saldırganlık ve dürtüsel davranış gibi semptomların kontrolüne yardımcı olabilir ve seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) adı verilen bir antidepresan sınıfı, öfke ve genel kişilik bozukluğu semptomlarını iyileştirebilir.