Sosyal Anksiyete Bozukluğu: Utangaçlığın Ötesi

Başkaları tarafından yargılanmaktan korkuyor musunuz? Günlük sosyal durumlarda kendinizden utanıyor musunuz? Korku veya endişe nedeniyle yeni insanlarla tanışmaktan kaçınıyor musunuz? Eğer en az 6 aydır bu şekilde hissediyorsanız ve bu hisler iş yerinde veya okulda insanlarla konuşmak gibi günlük işleri yapmanızı zorlaştırıyorsa, sosyal anksiyete bozukluğunuz olabilir.

Sosyal anksiyete bozukluğu, başkaları tarafından izlenmeye ve yargılanmaya yönelik yoğun ve sürekli bir korkudur. Bu korku iş, okul ve diğer günlük aktiviteleri etkileyebilir. Arkadaş edinmeyi ve arkadaş kalmayı bile zorlaştırabilir. İyi haber ise sosyal anksiyete bozukluğunun tedavi edilebilir olmasıdır.

Sosyal anksiyete bozukluğu nedir?

Sosyal anksiyete bozukluğu yaygın bir anksiyete bozukluğu türüdür. Sosyal anksiyete bozukluğu olan bir kişi, toplum içinde konuşmak, yeni insanlarla tanışmak, flört etmek, iş görüşmesine gitmek, sınıfta bir soruya cevap vermek veya bir mağazada kasiyerle konuşmak zorunda kalmak gibi başkaları tarafından incelenebilecekleri, değerlendirilebilecekleri veya yargılanabilecekleri durumlarda endişe veya korku belirtileri hisseder. Başkalarının önünde bir şey yemek veya içmek ya da umumi tuvaleti kullanmak gibi günlük işleri yapmak da aşağılanma, yargılanma ve reddedilme endişeleri nedeniyle kaygı veya korkuya neden olabilir.

Sosyal anksiyete bozukluğu olan kişilerin sosyal durumlarda yaşadıkları korku o kadar yoğundur ki, bunun kendi kontrolleri dışında olduğunu hissederler. Bazı insanlar için bu korku işe gitmeyi, okula devam etmeyi veya günlük işleri yapmayı engelleyebilir. Diğer insanlar bu faaliyetleri gerçekleştirebilir, ancak gerçekleştirdiklerinde büyük bir korku veya endişe yaşarlar. Sosyal anksiyete bozukluğu olan kişiler, sosyal ortamlara girmeden önce haftalarca endişe duyabilirler. Bazen, sıkıntıya neden olan veya utanç duyguları yaratan yerlerden veya olaylardan kaçınırlar.

Bu bozukluğa sahip bazı kişiler sosyal etkileşimlerle ilgili kaygı duymaz, bunun yerine performanslar sırasında kaygı yaşarlar. Bir konuşma yapmak, bir spor müsabakasında yarışmak veya sahnede bir müzik aleti çalmak gibi durumlarda anksiyete belirtileri hissederler.

Sosyal anksiyete bozukluğu genellikle geç çocukluk döneminde başlar ve aşırı utangaçlığa ya da durumlardan veya sosyal etkileşimlerden kaçınmaya benzeyebilir. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür ve bu cinsiyet farkı ergenlerde ve genç yetişkinlerde daha belirgindir. Sosyal anksiyete bozukluğu tedavi edilmediği takdirde yıllarca, hatta ömür boyu sürebilir.

Sosyal anksiyete bozukluğunun belirti ve semptomları nelerdir?

Başkalarının önünde performans sergilemek veya başkalarının yanında olmak zorunda kaldıklarında, sosyal anksiyete bozukluğu olan kişilerde şunlar görülebilir:

Kızarmak, terlemek veya titremek.

Hızlı bir kalp atış hızına sahip olmak.

“Zihinlerinin karardığını” hissetmek veya midelerinin bulandığını hissetmek.

Sert bir vücut duruşuna sahip olmak veya aşırı yumuşak bir sesle konuşmak.

İsteseler bile göz teması kurmakta, tanımadıkları insanların yanında bulunmakta veya sosyal ortamlarda insanlarla konuşmakta zorlanırlar.

Öz-bilinç hisseder veya insanların kendilerini olumsuz değerlendireceğinden korkarlar.

Başka insanların olduğu yerlerden kaçınırlar.

Sosyal anksiyete bozukluğuna ne sebep olur?

Sosyal anksiyete bozukluğu riski aileden gelebilir, ancak kimse neden bazı aile bireylerinde görülürken diğerlerinde görülmediğini kesin olarak bilmiyor. Araştırmacılar, beynin çeşitli bölümlerinin korku ve kaygı ile ilgili olduğunu ve genetiğin bu alanların nasıl işlediğini etkilediğini bulmuşlardır. Sosyal anksiyete bozukluğu olan kişilerde beyin ve vücudun nasıl etkileşime girdiği incelenerek daha hedefe yönelik tedaviler oluşturulabilir. Ayrıca, stres ve çevresel faktörlerin bozuklukta nasıl bir rol oynadığını araştırılmaktadır.

Sosyal anksiyete bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Sosyal anksiyete bozukluğu belirtileriniz olabileceğinden endişeleniyorsanız, bir sağlık uzmanıyla konuşun. Geçmişinizi tartıştıktan sonra, bir sağlık hizmeti sağlayıcısı, başka bir fiziksel sorunun belirtilerinize neden olmadığından emin olmak için fiziksel bir muayene yapabilir. Sağlık hizmeti sağlayıcısı sizi psikiyatrist, psikolog veya klinik sosyal hizmet uzmanı gibi bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirebilir. Etkili tedavinin ilk adımı, genellikle bir ruh sağlığı uzmanından tanı almaktır.

Sosyal anksiyete bozukluğu genellikle psikoterapi (bazen “konuşma terapisi” olarak da adlandırılır), ilaç tedavisi veya her ikisiyle birlikte tedavi edilir. Sizin için en iyi tedavi hakkında bir sağlık uzmanıyla konuşun.

Psikoterapi

Araştırma destekli bir psikoterapi türü olan bilişsel davranışçı terapi (BDT), sosyal anksiyete bozukluğunu tedavi etmek için yaygın olarak kullanılır. BDT, daha az endişeli ve korkulu hissetmenize yardımcı olmak için size farklı düşünme ve davranmayı, durumlara farklı tepki verme yollarını öğretir. BDT ayrıca sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisi için çok önemli olan sosyal becerileri öğrenmenize ve uygulamanıza yardımcı olabilir. BDT iyi çalışılmıştır ve psikoterapi için altın standarttır.

Maruz bırakma terapisi, kaçınmakta olduğunuz faaliyetlere katılmanıza yardımcı olmak için anksiyete bozukluğunun altında yatan korkularla aşamalı olarak yüzleşmeye odaklanan bir BDT yöntemidir. Maruz bırakma terapisi bazen gevşeme egzersizleri ile birlikte kullanılır. Grup terapisi formatında uygulanan BDT de sosyal anksiyete bozukluğu için benzersiz faydalar sağlayabilir.

Sosyal anksiyete bozukluğu için bir başka tedavi seçeneği de kabul ve bağlılık terapisidir (ACT). ACT, olumsuz düşüncelere karşı BDT'den farklı bir yaklaşım benimser ve rahatsızlığınızı ve endişenizi azaltmak için farkındalık ve hedef belirleme gibi stratejiler kullanır. BDT ile karşılaştırıldığında, ACT daha yeni bir psikoterapi tedavi şeklidir, bu nedenle etkinliği hakkında daha az veri mevcuttur. Bununla birlikte, farklı terapiler farklı insan tipleri için işe yarar, bu nedenle hangi terapi biçiminin sizin için doğru olabileceğini bir ruh sağlığı uzmanıyla tartışmak yararlı olabilir.

İlaç Tedavisi

Sağlık hizmeti sağlayıcıları sosyal anksiyete bozukluğunu tedavi etmek için ilaç reçete edebilir. Bu bozukluğun tedavisinde aşağıdakiler de dahil olmak üzere farklı ilaç türleri etkili olabilir:

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) ve serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'lar) gibi antidepresanlar

Beta-blokerler

Benzodiazepinler gibi anksiyete önleyici ilaçlar

SSRI ve SNRI antidepresanlar genellikle depresyon tedavisinde kullanılır, ancak sosyal anksiyete bozukluğu semptomlarının tedavisine de yardımcı olabilirler. İşe yaramaya başlamaları birkaç hafta sürebilir. Antidepresanlar baş ağrısı, mide bulantısı veya uyku güçlüğü gibi yan etkilere de neden olabilir. Bu yan etkiler genellikle şiddetli değildir, özellikle de doz düşük başlar ve zaman içinde yavaşça artırılırsa. Yaşayabileceğiniz yan etkiler hakkında sağlık uzmanınızla konuşun.

Beta-blokerler, hızlı kalp atış hızı, terleme ve titreme gibi sosyal anksiyete bozukluğunun bazı fiziksel semptomlarını kontrol etmeye yardımcı olabilir. Beta-blokerler genellikle sosyal anksiyete bozukluğunun “performans anksiyetesi” tipi için tercih edilen ilaçlardır.

Anksiyete karşıtı yatıştırıcı ilaçlar olan benzodiazepinler güçlüdür ve endişeli duyguları azaltmak için hemen çalışmaya başlar. Bu ilaçlar anksiyeteyi hızla azaltmada çok etkili olabilir, ancak bazı insanlar bunlara karşı tolerans geliştirir ve aynı etkiyi elde etmek için daha yüksek dozlara ihtiyaç duyar. Hatta bazı insanlar bunlara bağımlı hale gelebilir. Bu nedenle, bir sağlık hizmeti sağlayıcısı, ihtiyacınız varsa bunları yalnızca kısa süreler için reçete edebilir.

Hem psikoterapi hem de ilaç tedavisinin işe yaraması biraz zaman alabilir. Birçok kişi kendileri için en iyi olanı bulmadan önce birden fazla ilaç dener. Bir sağlık hizmeti sağlayıcısı, sizin için en iyi ilacı, dozu ve tedavi süresini bulmak için sizinle birlikte çalışabilir. Sosyal anksiyete bozukluğu olan kişiler genellikle ilaç ve BDT veya diğer psikoterapilerin bir kombinasyonu ile en iyi sonuçları elde ederler.

Destek Grupları

Sosyal anksiyetesi olan birçok kişi destek gruplarını faydalı bulur. Hepsi sosyal anksiyete bozukluğu yaşayan insanlardan oluşan bir grupta, gruptaki diğer kişilerin sizi nasıl gördüğü hakkında tarafsız ve dürüst geri bildirim alabilirsiniz. Bu şekilde, yargılanma ve reddedilme ile ilgili düşüncelerinizin doğru olmadığını veya çarpıtılmış olduğunu öğrenebilirsiniz. Ayrıca sosyal anksiyete bozukluğu olan diğer kişilerin sosyal durumlara nasıl yaklaştıklarını ve bu korkunun üstesinden nasıl geldiklerini öğrenebilirsiniz.

Destek grupları hem yüz yüze hem de çevrimiçi olarak mevcuttur. Ancak, bir destek grubu üyesinden aldığınız herhangi bir tavsiye dikkatli kullanılmalıdır ve bir sağlık hizmeti sağlayıcısının tedavi önerilerinin yerini almaz.

Hem psikoterapi hem de ilaç tedavisinin işe yaraması biraz zaman alabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı da anksiyeteyle mücadeleye yardımcı olabilir. Yeterince uyuduğunuzdan ve egzersiz yaptığınızdan, sağlıklı beslendiğinizden ve destek için güvendiğiniz aile ve arkadaşlarınıza başvurduğunuzdan emin olun.

Kendimi ve sosyal anksiyete bozukluğu olan diğer kişileri nasıl destekleyebilirim?

Kendinizi Eğitin

Kendinize veya sosyal anksiyete bozukluğu ile mücadele eden sevdiğiniz birine yardım etmenin iyi bir yolu bilgi edinmektir. Uyarı işaretlerini araştırın, tedavi seçenekleri hakkında bilgi edinin ve güncel araştırmaları takip edin.

İletişim kurun

Sosyal anksiyete bozukluğu belirtileri yaşıyorsanız, güvendiğiniz biriyle nasıl hissettiğiniz hakkında dürüst bir konuşma yapın. Bir arkadaşınızın veya aile üyenizin sosyal anksiyete bozukluğu ile mücadele ediyor olabileceğini düşünüyorsanız, endişenizi dile getirmek ve desteğiniz konusunda güvence vermek için onlarla konuşmak için bir zaman ayırın.

Ne Zaman Yardım İsteyeceğinizi Bilin

Sizin veya sevdiğiniz birinin anksiyetesi günlük yaşamda sorunlara neden olmaya başlarsa (örneğin okulda, işte veya arkadaşlarınızla ve ailenizle sosyal durumlardan kaçınmak gibi) profesyonel yardım alma zamanı gelmiş demektir.